Neden Kadınlar Günü 8 Mart?
Takvimler 8 Mart 1857’yi gösteriyordu…
8 Mart 1857’de New York’ta tekstil işçisi kadınlar, 16 saatlik çalışma saatleri, düşük ücret ve insanlık dışı çalışma koşulları sebebiyle greve çıktı. Bu grev, ABD’deki işçi mücadelesinin önemli eylemlerinden biri oldu. Kadınların ayaklanmasıyla büyük bir işçi dayanışması doğdu.
8 Mart tarihçelerinde, karşımıza çıkan pek çok kaynakta 1857 yılında meydana gelen bir yangında, greve çıkan kadınların fabrikaya kilitlenmesi nedeniyle hayatını kaybetmesinden söz edilir.
Bu yangınlar içerisinde, tarihçede anlatıldığı gibi, bir grev ve kapıların kilitli olmasıyla örtüşen tek yangın 1911 yılında Triangle Gömlek Fabrikası’nda çıkıyor…
Yirminci yüzyılın başında, giyim endüstrisi New York’un en çok işçi istihdam eden sektörüydü. 1908 ekonomik krizinden sonra ücretler epey düşmüş, kullanılan iğne-iplik, elektrik ve oturulan sandalyelerin ücreti işçilerden kesilmeye başlamıştı. 65 saate varan haftalık çalışma süreleri bazen 75 saate çıkıyordu, haftalık ortalama ücret ise 5 Dolar’dı.
Triangle fabrikasının sahipleri Harris ve Blanck, sendika karşıtı tutumlarıyla tanınıyordu. 1909 sonbaharında 150 sendikalının işine son verilmişti.
22 Kasım 1909’da, İLGWU’ya bağlı Local 25 Sendikası, genel grev çağrısı yapar.
25 Kasım 1909’da yaklaşık 40 bin işçiyi istihdam eden, New York ve civarı, Philadelphia ve Baltimore’dan 600 gömlek fabrikasında çalışan, yüzde 80’i kadın, 20 bin gömlek işçisi greve çıkar.
Temel talepleri, alt işveren (o dönemdeki taşeronluk) uygulamasına son verilmesi; 52 saatlik çalışma haftası; günlük ücretsiz fazla mesainin 2 saati aşmaması; ücretlerde yapılan malzeme ve elektrik bedeli kesintilerine son verilmesiydi.
ABD tarihi belgelerinde “en büyük kadın grevi” olarak adlandırılan grev, Şubat 1910’da sona erer. Çoğu talepleri kabul edilir.
Sadece bir şirket sözleşme imzalamayı reddeder: Triangle Gömlek Firması…
Takvimler 1911’in 25 Mart’ını göstermektedir. Asch binasının son üç katında faaliyet gösteren Triangle Gömlek Firması’nda sönmemiş bir sigara izmaritinden kaynaklandığı tahmin edilen yangın, sekizinci katta başlar.
Kağıt ve kumaş artıklarıyla dolu olan atölyede yangın hızla yayılır ve önce dokuzuncu katı sonra onuncu katı sarar. Ne olup bittiğini anlayamadan kaçışmalar başlar, asansörlere, yangın merdivenlerine koşulur. Ancak sadece bir asansör çalışır haldedir ve yangın merdivenlerine açılan kapılar kilitlidir. Zaman alevlerden yanadır…
Hayatını kaybeden 146 kişiden 129’u kadın, bunların 48’i sendika üyesiydi. Yangında bu kadar çok kayıp verilmesi fabrika sahiplerinin iş çıkışı hırsızlığa karşı çantaları daha kolay kontrol edebilmeleri için asansör sayısını bire indirmelerine, izinsiz dışarı çıkmalarını önlemek için yangın merdivenlerine açılan kapıları kilitlemelerine bağlanıyor.
Bir başka kaynakta ise şöyle bahsedilir;
Her şey 8 Mart 1857 tarihindeki bir grevle başladı. ABD’nin New York kentinde 40 bin dokuma işçisi bir tekstil fabrikasında bir araya gelerek, daha iyi çalışma koşulları istemiyle greve başlamıştı. Ancak polis işçilere saldırdı ve işçileri fabrikaya kilitledi. Kilitli haldeki fabrikada yangın çıktı, işçiler fabrika önünde kurulan barikatlar yüzünden kaçmayı başaramadı. Olay sonrasında 129 kadın işçi yanarak can verdi.
İşçilerin cenaze törenine 100 binden fazla insan katıldı.
5 Nisan’da 80.000 bin kişilik bir cenaze yürüyüşü düzenlendi. Kadın Sendikalar Birliği ve Local 25 Sendikası matem yürüyüşünü protestoyla birleştirdi.
1910 yılında II. Enternasyonal, Danimarka’nın Kopenhag kentinde toplandı. Almanya Sosyal Demokrat Partisi önderlerinden Clara Zetkin, 8 Mart’ın “Internationaler Frauentag” (International Women’s Day – Dünya Kadınlar Günü) olarak anılması önerisini getirdi ve öneri oy birliğiyle kabul edildi.
Dünya Kadınlar Günü ilk kez 19 Mart 1911’de anıldı…
Türkiye’de 8 Mart Dünya Kadınlar Günü ilk kez 1921 yılında kutlandı. O yıllarda “Emekçi Kadınlar Günü” olarak kutlanan bu önemli gün, 1975’ten itibaren daha yaygın olarak kutlandı ve sokağa taşındı. Türkiye’nin, “Birleşmiş Milletler Kadınlar On Yılı” programından etkilenmesi sonucu, 1975 yılında Türkiye 1975 Kadın Yılı kongresi düzenlendi. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi’nden sonra ise, Türkiye’de dört yıl süreyle 8 Mart’ta herhangi bir kutlama yapılmadı. 1984’ten itibaren Türkiye’de 8 Mart Dünya Kadınlar Günü her yıl, çeşitli kadın örgütleri tarafından kutlanmaya başlandı.
Sizden Gelenler – Burak Can
